Waarom de kraamhulp niets zei.
Nadia Eversteijn is hoofdredacteur van meertalig.nl en coördinator van Bilingualism Matters Nederland
Zo’n jaar geleden doceerde ik een paar uur per week Nederlands als tweede taal. Mijn cursisten waren lager opgeleide vrouwen. Op een dag schreef ik een woord op het white board: eerlijk. Een cursiste van Marokkaanse afkomst stak direct haar hand op en vroeg: “Vertel alsjeblieft, wat betekent dit woord? Mijn zoon van tien gebruikt dat woord altijd, maar ik snap het niet. Als ik hem vraag om het te vertalen, zegt hij dat hij dat woord niet kent in het Marokkaans.”
Ik was behoorlijk getroffen door dit voorval. Want ik vroeg me af: hoe kan deze vrouw communiceren met haar eigen kind, als ze samen geen woord delen voor het concept ‘eerlijk’? Hoe kan ze hem opvoeden of met hem onderhandelen over wat hij wel en niet mag, als ze hem niet verstaat wanneer hij zegt: “Mama dat vind ik niet eerlijk?”
Zoals Nederlandse taalkundigen weten, kennen veel lager opgeleide ouders afkomstig uit Marokko maar weinig status toe aan hun oorspronkelijke moedertaal. Dus wanneer hun kinderen opgroeien, en vanuit school steeds meer Nederlandse taalelementen het huis in brengen, accepteren deze ouders dat niet alleen, maar proberen ook terug te praten in een mix van thuistaal en zeer beperkt Nederlands. Dit kan vele communicatieproblemen tot gevolgen hebben.
Begrijp me niet verkeerd, ik vind dat alle ouders in Nederland hun uiterste best moet doen om Nederlands te verwerven. Want die taal hebben ze broodnodig om te communiceren met hun baas, huisarts of de leerkracht van hun kind. Maar daar vloeit niet vanzelf uit voort dat Nederlands ook altijd de geschiktste taal is om thuis met je kinderen te spreken. Daar is de taalontwikkeling soms volstrekt niet bij gebaat. Zie dit artikel voor verdere onderbouwing.
Goed, terug naar mijn cursiste met haar tienjarige zoon. Je kunt je afvragen: toen haar zoon werd geboren, waarom heeft de kraamhulp toen niet gewoon het volgende gezegd? “Vertel hem ALLES over de wereld wat je weet in de taal die je wèl vloeiend spreekt. Zing liedjes voor hem, zeg rijmpjes en vertel verhaaltjes, leg hem alles uit wat hij ziet in je moedertaal. En stuur hem naar een Nederlandse peuterspeelzaal, zodat hij beide talen vanaf jonge leeftijd kan verwerven, en ze op een gebalanceerde manier ontwikkelt.” Waarom zei ze niets van die strekking? Het was heus niet omdat de kraamhulp niet het allerbeste wou voor deze moeder en haar kind. Maar omdat ze het niet wist. En toen deze vrouw het consultatiebureau bezocht, heeft ook niemand het haar verteld. Want veel professionals in de zorg beschikken nog niet over voldoende kennis van tweetaligheid. Toen de jongen opgroeide, hebben de peuterleidster en de kleuterleerkracht het evenmin verteld. Want ook professionals in het onderwijs ontbreekt het nog vaak aan kennis over tweetaligheid. En het is niet aannemelijk dat daar snel verandering in komt, want ook veel beleidsmakers die besluiten over zorg en onderwijs, komen dezelfde kennis nog tekort.
Uiteraard beperkt deze situatie zich niet tot de Nederlandse samenleving. Daarom was het zo’n belangrijk initiatief toen prof. dr. Antonella Sorace in 2008 een nieuw netwerk oprichtte, met als doel de kloof tussen onderzoekers en samenleving te dichten. Het netwerk kreeg de toepasselijke naam ‘Bilingualism Matters’. Niet alleen omdat het zaken aangaande tweetaligheid betrof. Maar bovenal omdat tweetaligheid er toe doet: it does matter. Daarom ben ik er ook zo gelukkig mee, dat Bilingualism Matters vanaf 27 september 2014 een Nederlandse vestiging kent: Bilingualism Matters @NL.
De komende vijf jaar zal Bilingualism Matters @NL de resultaten verspreiden van het EU-brede onderzoeksprogramma AThEME (Advancing the European Multilingual Experience). Wetenschappers in acht Europese landen zullen zich buigen over relevante vragen als: zijn er cognitieve voordelen aan meertaligheid voor senioren, hoe gedraagt meertaligheid zich in aanraking met stoornissen zoals afasie, welke factoren faciliteren het leren van nieuwe talen, en welke factoren helpen òf hinderen het behoud van iemands eerste taal (hetzij een lokale taal of immigrantentaal)? Doel van AThEME is om te begrijpen hoe meertaligheid werkt op alle niveaus van de Europese samenleving.
Nieuwe publicaties zullen op deze site verschijnen voorzien van het speciale AThEME-symbooltje. Ook organiseert Bilingualism Matters@NL regelmatig een evenement, waarop AThEME-onderzoekers hun bevindingen presenteren. Zodat al die inzichten niet in een ivoren torentje blijven hangen, maar uiteindelijk de mensen bereiken die ze heel hard nodig hebben. De aankondiging van deze evenementen vindt u straks onder Nieuw en Agenda. Dat geeft de (EU-) burger moed.