Welke talen kiezen we?

Mijn man en ik verwachten over een paar maanden ons eerste kindje. We wonen in Nederland en Nederlands is mijn moedertaal. Mijn man komt uit Kenia; zijn moedertaal is Dholuo. Samen spreken we meestal Engels, gemengd met Nederlands. We staan nu voor de keuze: Gaan we ons kind Nederlands en Engels leren? Of Nederlands en Dholuo? Of alledrie? Een vriendin vertelde mij dat het de hersenen van ons kind ‘breder’ zal stimuleren als we voor Dholuo kiezen, omdat deze taal zo compleet anders is dan het Nederlands. Wij twijfelen echter, omdat het kind in de praktijk straks weinig met die taal zal kunnen doen. Klopt het advies van mijn vriendin?

 Marleen van Kampen 

 Beste mevrouw Van Kampen,

Allereerst een compliment voor het feit dat jullie zo tijdig beginnen met nadenken over de talen die jullie je kind in de toekomst willen (laten) leren. Het komt maar al te vaak voor dat ouders pas (lang) na de geboorte van hun kindje over deze vraag na beginnen te denken, soms pas als het kind zijn eerste woordjes begint te zeggen, dus zo tussen de leeftijd van 12 en 14 maanden. Het kind heeft dan in feite al heel veel taal geleerd. Het verstaat al aardig wat en heeft al de nodige kennis van de taal waaraan het is blootgesteld. Als het tot op dat moment maar één taal heeft aangeboden gekregen, heeft het eigenlijk al een achterstand in een eventueel te leren tweede taal. Het verdient dan ook absoluut aanbeveling om een kind vanaf de geboorte of zo snel mogelijk daarna onder te dompelen in de twee (of meer) talen waarmee ouders hem/haar vertrouwd willen maken.

In je eigen toelichting op je vraag zeg je dat je al heel wat hebt gelezen over de voor- en nadelen van verschillende vormen van meertalige opvoeding. Misschien heb je ook ons boek gelezen (Het succes van tweetalig opvoeden). Je weet dus vast wel dat men er op basis van onderzoek tegenwoordig vanuit gaat dat een meertalige opvoeding voornamelijk voordelen biedt voor het kind. Kinderen die vanaf de geboorte meer talen leren, hebben later meer gemak met het leren van nog weer nieuwe talen. Ook hebben meertalige kinderen een flexibeler denkvermogen, waardoor ze beter zijn in het oplossen van lastige denkproblemen dan eentalige kinderen. Dat meertaligen waarschijnlijk minder vaak en pas op latere leeftijd de ziekte van Alzheimer krijgen, zal voor jou als ouder misschien iets minder relevant lijken. Afgezien van deze bewezen voordelen vinden de meeste ouders het belangrijk om hun kinderen hun eigen moedertaal te leren om ze zo vertrouwd te maken met de taal en cultuur waarin ze zelf zijn opgegroeid.

Over de vraag hoe je zo’n meertalige opvoeding aanpakt is wel wat onderzoek gedaan. Het staat buiten kijf dat de te leren talen op natuurlijke wijze (dus zonder gekunsteldheid of stress) en in voldoende mate aan het kind moet worden aangeboden. In haar blog van februari jongstleden op deze site zegt Corey Heller dat vaak wordt gedacht dat alle talen minstens 30% van de tijd moeten worden aangeboden. Zak je daaronder, dan wordt de kans dat je kind die taal op moedertaalniveau leert, kleiner. Die 30% is krap, liever zou het meer moeten zijn. Dat geldt zeker voor de taal die als minderheidstaal functioneert in de leefomstandig­heden van het kind.

Nu naar jullie concrete geval. Jullie keuze gaat naar we begrijpen tussen de opties tweetalig met Nederlands en Dholuo dan wel Nederlands en Engels of drietalig met Nederlands, Dholuo en Engels. De overwegingen die je noemt zijn van praktische aard (heeft het kind wel iets aan Dholuo als het groter is?) en van talige aard (leert het kind wel goed Engels van ouders die Engels niet als moedertaal hebben?). Het lijkt me dat er ook nog andere redenen kunnen zijn om jullie keuze te bepalen. In de eerste plaats vinden veel ouders dat ze het meest hechte contact met hun kind(eren) hebben als ze met hen in de eigen moedertaal kunnen praten. Zo kunnen ze hun gevoelens het beste uiten. Ook vinden ouders het vaak belangrijk dat de kinderen ook met de familie (opa en oma!) en vrienden in het thuisland kunnen communiceren. Vaak blijkt bovendien dat als kinderen eenmaal groot zijn, ze het spijtig vinden dat ze niet de moedertaal van beide ouders hebben geleerd. Dat zou in jullie geval pleiten voor een Dholuo-Nederlands tweetalige opvoeding. Of je kind er een flexibeler brein van krijgt, ach, dat is niet uitgesloten zoals ik hierboven al beschreef, maar of dat meer geldt voor een combinatie van twee heel verschillende talen dan voor twee verwante talen zoals Nederlands en Engels, is bij mijn weten nooit onderzocht. Een puntje is natuurlijk wel dat Dholuo in jullie leefomgeving waarschijnlijk alleen door je man wordt gesproken. Het is de vraag of hij in zijn eentje kan zorgen voor voldoende taalaanbod in die taal. Jullie zouden daarvoor naar aanvullende mogelijkheden moeten zoeken, zoals vrienden, dvd’s en kinderboeken in het Dholuo. De Keniaanse tv zendt ook uitzendingen in het Dholuo uit, misschien is ook daar wat bij. Informatie over Dholuo en wat basiswoorden en –uitdrukkingen in die taal vind je op deze site. Als je man consequent Dholuo spreekt met de kleine, krijg je zelf vast ook wel wat van die taal mee, wat het ook makkelijker maakt om het vol te houden. Je moet je wel realiseren dat je consequent moet zijn en het niet te gauw opgeven.

Een keuze voor de combinatie Nederlands en Engels lijkt mij eigenlijk minder voor de hand liggen. Enerzijds omdat jullie, zoals je zelf zegt, geen native speakers van het Engels zijn, dus het kind leert dan misschien gebrekkig Engels. Anderzijds omdat Engels in een land als Nederland zo uitgebreid aanwezig is (tv, bioscoop, computerspelletjes, etc.) dat jullie kind(eren) die taal op een zeker ogenblik als vanzelf erbij zal/zullen leren. Als jullie doorgaan met Nederlands en Engels te mengen in jullie onderlinge gesprekken krijgt je kindje trouwens vanzelf al wat Engels mee, naast het Nederlands en het Dholuo.

Veel succes met jullie keuze.

Elisabeth van der Linden en Folkert Kuiken
Universiteit van Amsterdam / ACLC