Allochtone ouders zijn zich bewust van het risico op een mogelijke taalachterstand bij hun kinderen. Regelmatig is dit een onderwerp van gesprek tussen leerkrachten en allochtone ouders. Ik hoor regelmatig van ouders dat zij het advies krijgen –of in het verleden gekregen hebben- om thuis alleen Nederlands te spreken. Want een associatie tussen taalachterstand en meertaligheid is snel gemaakt. Maar is dit wel terecht, vragen de ouders zich dan af?
Is de meertalige achtergrond van allochtone leerlingen de oorzaak van hun vaak hardnekkige taalachterstanden?
—————————————————————————————————————————————————
Bij een deel van de allochtone leerlingen in het onderwijs is er inderdaad sprake van hardnekkige taalachterstanden. Deze leerlingen beheersen de Nederlandse taal onvoldoende zodat zij niet tot leren komen, en in schoolleersituaties en met schoolresultaten achterop raken. Allochtone leerlingen stromen soms met een blootstellingsachterstand het basisonderwijs in. Dat is een achterstand die ontstaat door onvoldoende aanbod in de moedertaal gedurende de eerste levensjaren. Gedurende de basisschoolperiode wordt deze achterstand niet of nauwelijks ingehaald. En uiteindelijk verlaten deze kinderen dan met een achterstand van gemiddeld twee jaar de basisschool. Hun ontwikkeling van taalvaardigheid Nederlands gaat na binnenkomst in de basisschool aanvankelijk goed van start. Andere leerlingen maken echter ook vorderingen, zodat zij toch steeds meer gaan achterlopen. Tegen het einde van groep 5 (3e leerjaar) zijn er geen noemenswaardige verschillen tussen allochtone en autochtone leerlingen op het gebied van technisch lezen (Droop & Verhoeven, 1995). Dit geldt echter niet voor het begrijpend lezen, dat bij doelgroepleerlingen achter blijft. De ‘allochtone’ leerwinst bij taal doet zich vooral voor tussen groep 4 (2e leerjaar) en groep 6 (4e leerjaar). Na groep 6 stopt de inhaalslag (the ‘fourth year slump’). Verklaring: kinderen leren er vanaf groep 6 vooral schoolse taal bij door te lezen. En begrijpend lezen is een vaardigheid die ten grondslag ligt aan het slagen in alle zaakvakken. Want naarmate leerlingen ouder worden, wordt steeds meer informatie in het onderwijs schriftelijk aangeboden. (Zie de kennisbank van Taalunieversum).
Kunnen we nu veronderstellen dat de meertalige achtergrond van deze leerlingen de oorzaak van deze achterstand is?Nee, want het is niet zo dat alle meertalige leerlingen ook een achterstand hebben in hun moedertaal. En als bij anderstalige kinderen de taalontwikkeling in de andere taal goed verloopt (geen blootstellingsachterstand in die taal en geen achterliggende taalontwikkelingsstoornis) is er normaal gesproken geen probleem met het aanleren van het Nederlands als tweede taal (Nederlands Jeugd Instituut 2009). Anderzijds is het zo dat van alle leerlingen die wèl tot een achterstand groep behoren, de helft een autochtone achtergrond heeft.
Achterstand is dus niet uniek voor allochtonen of voor meertaligen. Achterstanden ontstaan namelijk door een samenspel aan risicofactoren. Kindgebonden factoren zoals intelligentie, het hebben van een handicap, of weinig tijd en aandacht van ouders en verzorgers kunnen een belangrijke rol spelen. Ook gezinsgebonden factoren zoals het sociaal milieu, opleidingsniveau van de ouders, eventuele gezinsproblemen dragen bij aan het ontstaan van achterstanden. Dat geldt ook voor omgevingsgebonden factoren zoals slechte woonomstandigheden, onveiligheid in de buurt, en de kwaliteit van het aangeboden onderwijs. Kortom: allemaal factoren die niets met meertaligheid te maken hebben.
Sterker nog … kinderen zijn uitstekend in staat om onder bepaalde condities twee talen op moedertaalniveau te beheersen. Goede beheersing van de moedertaal, een rijk en gevarieerd taalaanbod in beide talen (zowel thuis als op school) en positieve waardering voor alle talen die leerlingen spreken (dus niet alleen Engels en Duits maar ook Turks en Berber) zijn voorwaarden voor een evenwichtige ontwikkeling van meertaligheid en het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden.
Met vriendelijke groet,
Mevrouw drs. Meral Nijenhuis
Senior beleidsadviseur Onderwijs en arbeidsmarkt
Meral Nijenhuis was redacteur van het magazine De kracht van Meertaligheid voor Forum.
Reageer ook!